Dachaureis

In groepsverband het voormalig concentratiekamp bezoeken.

Voorbereiding

Aangezien het op 29 april 2025 80 jaar geleden zou zijn, dat het concentratiekamp Dachau door de Amerikanen werd bevrijd en dit dus een speciale herdenking zou worden, maakten binnen het Nederlands Dachau Comité Rom Steensma en Lodewijk van Vliet al in mei 2024 al voorbereidingen voor een volgende Dachaureis. Daarbij probeerden wij in een vroeg stadium plannen te maken, die deels waren afgestemd op de herdenkingsmomenten van het CID (Comité International de Dachau). Gezien de verwachte grote belangstelling van zowel vertegenwoordigers van de Duitse overheid als van familie van voormalig Dachau-gevangenen, moest ook tijdig hotelaccommodatie worden gevonden. Dat werd uiteindelijk Hotel Amedia, op loopafstand van het KZ. Voorwaarde voor de realisatie van de plannen was voldoende interesse voor deelname. Daarvoor werd in december 2024 een peiling onder de Dachau-gemeenschap rondgestuurd.

In januari 2025 volgde het verzoek tot definitieve aanmelding en kon het programma verder worden uitgewerkt. In maart werden de eerste klas treinreistickets bij de Oorlogsgravenstichting aangevraagd en konden wij bij Deutsche Bahn zitplaatsen reserveren in de ICE van Amsterdam, Utrecht en Arnhem naar München. Tijdens de heen- en terugreis hebben de bestuursleden Marion Mastenbroek en Lodewijk van Vliet de deelnemers begeleid. In totaal waren er 37 deelnemers waarvan 24 per trein reisden. 

Programma met indrukken

Het hierbij opgenomen programma was het resultaat van een intensieve maar ook zoveel mogelijk uitgebalanceerde opzet. Dit jaar waren sommige CID herdenkingen niet in ons programma opgenomen, omdat een evaluatie van de vorige Dachaureis aangaf, dat men het totale programma daardoor te groot en te zwaar had gevonden.

De groep in de trein kon gedurende de heenreis op donderdag 1 mei al contact met elkaar leggen. In Dachau gingen de treinreizigers rechtstreeks door naar het KZ. Daar werd namens de Stichting Bayerische Gedenkstätten, in een grote tent met lange tafels en banken, het diner aangeboden aan alle nationale en internationale groepen, die de herdenkingen zouden bijwonen. Onze treingroep maakte daar kennis met andere al gearriveerde Nederlanders. De vooraf ingezonden en verspreide informatie over verwanten in Dachau legde daarvoor een goede basis.

Op vrijdag 2 mei werden wij in Allach door de bedrijfsleiding van de firma MTU in hun museum ontvangen, dat ter gelegenheid van dit bijzondere herdenkingsjaar recentelijk was geopend. Onze contactpersoon Klaus Mai, onderzoeker en vooral pleitbezorger van het herstel van een deel van de enige overgebleven barak van buitenkamp Allach, trof alle voorbereidingen voor ons bezoek. Op deze locatie bevond zich in de oorlog de vliegtuigmotorenfabriek van BMW, waar gevangenen werden gedwongen in een ondergrondse bunker vliegtuigmotoren te assembleren. De bunker met originele roldeur staat er nog steeds, maar toegang is uit veiligheidsoverwegingen voor buitenstaanders niet mogelijk. Allach werd door de Amerikanen op 30 april 1945, een dag na KZ Dachau, bevrijd.

Na een korte busreis naar München werden wij door de Consul in München, mevrouw Annelies Faro, hartelijk ontvangen en op een heerlijke lunch onthaald.  Vervolgens voerden twee bevlogen gidsen ons met een stadswandeling langs gebouwen, die een belangrijke plaats innamen tijdens het Nationaal Socialisme. Na afloop reden wij met de bus langs het Hauptbahnhof, waar wij de laatste 4 deelnemers aan onze reis oppikten.

Vrijdagavond werden wij per bus vervoerd naar Gasthof Groß in Bergkirchen, een dorp op 20 minuten rijden van Dachau. Daar werd een diner geserveerd voor de leden van het CID en alle buitenlandse groepen, in totaal ongeveer 120 mensen.

Op zaterdagochtend 3 mei namen Rom Steensma en Lodewijk van Vliet deel aan de jaarlijkse CID vergadering in het stadhuis van Dachau. Op hetzelfde moment begeleidden bestuursleden Marion Mastenbroek en Jaap Mesdag de NL-groep op het KZ-terrein. Na het ochtendbezoek aan het archief van het KZ, volgde een rondleiding met gids over het terrein, evenals kransleggingen bij barak 6 (waar de meeste Nederlanders bij hun bevrijding verbleven) en barak 29. Daar haalde Theo Kindt herinneringen aan zijn vader op. In de Versöhnungskirche, waar Klaas Touwen van de Nederlandse Kerk in Duitsland ons ontving, vond een bijzonder moment plaats door het persoonlijke verhaal van Ellen Hemmer, één van de deelnemrs.

Samen met de leden van het CID werden de slachtoffers herdacht bij het monument van de vlam op het KZ. Aan het eind van de middag verzamelden wij ons voor de jaarlijkse herdenking bij het monument van de Dodenmars, op 10 minuten lopen van het kampterrein. Door het grote aantal internationale deelnemers was het ’s-avonds niet mogelijk gezamenlijk in ons hotel te dineren. Een meer dan goed alternatief was het bekende Hotel Restaurant Zum Fischer, tegenover het station van Dachau.

Op zondag 4 mei vond op de Appèlplaats de indrukwekkende herdenking plaats ter gelegenheid van de 80-jarige bevrijding. Voor deze bijzondere gelegenheid was een immense tent geplaatst, waar de ongeveer 1300 aanwezigen konden luisteren naar o.a. redevoeringen van enkele (zeer hoogbejaarde) voormalige gevangenen en een van de Amerikaanse bevrijders. Vervolgens namen wij met alle internationale gasten, waaronder een delegatie van de Amerikaanse bevrijders, deel aan de lunch.

Zondagavond werd in restaurant Zum Fischer deze gedenkwaardige reis afgesloten met een diner voor de Nederlandse groep, waarna iedereen de volgende dag met eigen vervoer of de ICE weer huiswaarts ging. De Nederlandse groep bestond uit betrokken deelnemers van de tweede, derde en vierde generatie. Uitwisseling van de eigen ervaringen over de verwanten in Dachau en Allach zorgden voor verbondenheid en meer begrip voor de gevolgen van gevangenschap van die verwanten voor de volgende generaties. Op veler verzoek zal een reünie worden georganiseerd, waardoor de (vriendschaps-)banden kunnen worden versterkt.

Al met al kijken we terug op een geslaagde Dachaureis 2025.